Mieczysław Jagielski i Lech Wałęsa podpisują Porozumienie Gdańskie. 31.08.1980. Fot. PAP/CAF/Z. Trybek
31 sierpnia 1980 r. o godz. 17 w sali BHP Stoczni Gdańskiej, komunistyczne władze reprezentowane przez Komisję Rządową oraz Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) reprezentującym zakłady z całej Polski podpisały Porozumienie Gdańskie, zezwalając m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar Grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury.
Porozumienie to, wraz z porozumieniami w Szczecinie i Jastrzębiu, zakończyło falę protestów robotniczych i strajków w 1980 roku.
Do Porozumienia Gdańskiego doszło w efekcie trwającego dwa tygodnie strajku w Stoczni, który z czasem rozszerzył się na wiele zakładów w całej Polsce. MKS utworzono też w Szczecinie i Jastrzębiu. Z każdym z nich odpowiednie delegacje rządowe podpisały oddzielne porozumienia – 30 sierpnia z MKS w Szczecinie, 3 września z MKS w Jastrzębiu.
Strajk w Gdańsku, którego wybuch 14 sierpnia miał decydujące znaczenie, zorganizowali działacze nielegalnych, związanych z Komitetem Samoobrony Społecznej KOR, Wolnych Związków Zawodowych (WZZ).
Strajk zaplanował i przygotował członek KOR i jeden z liderów WZZ Bogdan Borusewicz, a rozpoczęli związani z WZZ stoczniowcy: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński. Wkrótce w stoczni pojawił się też Lech Wałęsa, także działacz WZZ i uczestnik strajku w grudniu 1970, zwolniony z pracy w stoczni w 1976 r. Stanął na czele strajku.
Strajk poprzedziła masowa akcja ulotkowa, propagująca żądanie przywrócenia do pracy zwolnionej ze stoczni działaczki WZZ Anny Walentynowicz.
W efekcie Porozumień Sierpniowych, 17 września 1980 r. delegaci utworzonych w różnych regionach nowych struktur związkowych postanowili utworzyć jeden, ogólnokrajowy związek – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Zarejestrowano go 10 listopada 1980.
„Solidarność” była pierwszą w dziejach krajów komunistycznych, niezależną od władz, legalną organizacją. Jej powstanie i istnienie w latach 1980-1981 były jedynym w historii PRL i innych krajów bloku radzieckiego przypadkiem wprowadzenia praktycznego pluralizmu politycznego. Związek osiągnął ok. 10 mln członków.
W 2003 r. listę 21 postulatów wpisano na listę UNESCO Pamięć Świata
Przygotowała: Joanna Łaźniowska